
2025 елның 1 сентябреннән Мәгариф министрлыгының 704 номерлы боерыгында теркәлгән үзгәрешләр үз көченә керәчәк, аны бердәм белем бирү киңлеге турындагы боерык дип атыйлар. Нигә?
Боерык белән «турыдан- туры кулланыла торган» предметлар – рус теле, әдәбияты, тарих, җәмгыять белеме, география, әйләнә-тирә дөнья, хезмәт, иминлек һәм Ватанны саклау нигезләре буенча бердәм дәрес буенча планлаштыру кертелә. Мәгариф министрлыгында исәпләүләренчә, мондый алым педагогларга документлар йөкләнешен һәм мәктәп укучыларына уку йөкләнешен киметә.
Шулай ук контроль эшләр буенча нормалар да беркетелгән: төшенчә үзе, дәвамлылыгы – һәркайсы 45әр минуттан ике дәрестән дә артык түгел, аларның максималь саны – уку вакытының 10% тан да артык түгел.
Шулай ук уку программаларының Төп дәүләт имтиханы һәм Бердәм дәүләт имтиханы белән синхронлаштырылуы язылган: һәр фән буенча имтиханнарда тикшерелә торган пунктлар исемлеге күрсәтелгән.
Моннан тыш, 704 нче номерлы боерык белән дөньяга караш циклы предметлары – тарих һәм җәмгыять белеме буенча эш программалары яңартылды.
«РГ» укытучылардан аларга мондый үзгәрешләргә карата фикерләрен һәм аларда иң мөһиме нәрсә булуын сорады.
Татьяна Коваль, РФ Герое
В. А. Дорохин исемендәге 38 нче номерлы мәктәпнең директоры урынбасары, Симферополь:
– Кем әйтмешли, һәркем дәвалый да, өйрәтә дә белә. Менә хәзер дә, мәктәптә белем бирүдә үзгәрешләр турында сөйләгәндә, еш кына фактларны контексттан тартып алалар, чыганакларга сылтама ясамыйлар, «дөреслек өчен көрәшәбез» дигән кыяфәт чыгаралар.
Ни күрәм, шуны сөйлим. Беркемгә дә сер түгел, элек безнең мәгариф беркадәр таркаулыктан, бердәм алымнар булмаудан интеккән. Ә бүген барысы да үзгәрә. Шунысы мөһим: укучылар хәзер бер мәктәптән икенчесенә уку сыйфатын югалтмыйча гына тоткарлыксыз күчә алалар.
Бердәм дәреслекләр дә бик вакытлы барлыкка килде, ә иң мөһиме, аларга хокук хәзер дәүләтнеке. Бу уку әдәбиятының сыйфатын контрольдә тотарга һәм барлык укучылар өчен булдырылган заманча һәм тикшерелгән материалларның һәркем өчен ачык булуын тәэмин итәргә мөмкинлек бирә. Балалар бакчалары өчен уенчыкларның бердәм исемлеген дә, һәр мәктәп китапханәсендә булырга тиешле китаплар исемлеген дә, гаиләдә һәм «дәрестән тыш чараларда» карарга тәкъдим ителгән үзебезнең кинофильмнар һәм мультфильмнар исемлеген дә хуплыйм. Болар барысы да традицион Россия рухи-әхлакый кыйммәтләрен саклауга һәм ныгытуга юнәлдерелгән. Начармыни бу?
Ләкин тагын бик мөһим момент бар. Федераль дәрәҗәдә укытучыларның хезмәт хакын формалаштыруга бердәм таләпләр дә кирәк. Регионнарда, кызганыч ки, бик көчле аермалар бар әле, бу алай булырга тиеш түгел. Ә тагын мин укучыларның казанышларын бәяләүнең бердәм критерийларын күрергә бик шат булыр идем.
Роман Вепринцев, Тула өлкәсе Урта һөнәри белем бирү учреждениеләренең студентлар үзидарәсен үстерү төбәк үзәге мөдире:
– 17 еллык стажлы педагог буларак, әле монда, әле тегендә Бердәм белем бирү киңлеге турында барлыкка килгән мифларны таратырга булдым.
1 нче ялгышу. «Бердәм пространство – ул тигезләү, мәктәпләрнең уникальлеге юкка чыга».
Сүз индивидуальлекне юкка чыгару турында түгел, ә илнең теләсә кайсы ноктасында теләсә кайсы бала өчен сыйфат һәм дәвамчанлык гарантиясе турында. Барлык фәннәр буенча бердәм федераль программалар расланды. Бу укучыга нәрсә бирә? Башка мәктәпкә күчкән очракта, ул укыту җебен югалтмый, шул ук теманы өйрәнүен дәвам итә. Бу «тигезләү» түгел, бу гаделлек һәм фундаменталь белемнәргә тигез дәрәҗәдә алу мөмкинлеге. Хәзер мәктәпнең уникальлеге программаларның тәртибе булмаган эчтәлегендә түгел, ә методикаларда, проектларда, дәрестән тыш чараларда күренергә мөмкин.
2 нче ялгышу. «Реформалар –укытучыларга һәм балаларга барып җитми торган чиста бюрократия».
Һич алай түгел. Процесс системалы һәм инде конкрет нәтиҗәләрен бирә. Программалар хәзер Төп дәүләт имтиханы, Бердәм дәүләт имтиханы һәм Бөтенроссия тикшерү эше таләпләре белән төгәл бәйләнгән. Укытучылар һәм укучылар нәрсәгә әзерләнергә икәнен беләләр, «сюрпризлар»сыз гына. Тарих (5-9 сыйныфлар) һәм җәмгыять белеме (9-11 сыйныфлар) буенча дәүләт дәреслекләре әзер. Рус теле, әдәбият, физика, химия, биология буенча үзара синхронлаштырылган бердәм дәреслекләрне әзерләү өстендә эш бара! Мәскәү физик-техник институтындагы коллегалар белән бергә тирәнәйтелгән версияләр эшләнә. Бу бюрократия түгел, бу бердәм эчтәлек нигезе.
3 нче ялгышу. «Хезмәт» һәм башлангыч хәрби әзерлекне кайтару – ул архаика».
Юк, бу югалган, әмма тормыш өчен мөһим компетенцияләрне торгызу. Укытучылар, методистлар һәм укучылар тарафыннан «Хезмәт» нәтиҗәле дип танылды. Кабинетларны масштаблы рәвештә җиһазлау бара: малайлар өчен – агач һәм металл станоклары, кызлар өчен – тегү комплекслары, иҗат һәм йорт хуҗалыгын алып бару буенча инструментлар. Бу реаль күнекмәләр, проект эшчәнлеге, профориентация. Башлангыч хәрби әзерлек бүлеге белән «Ватанны саклау һәм куркынычсызлык нигезләре» – «милитаризация» түгел, куркынычсызлыкның, гражданнар оборонасының, бурычны аңлауның база күнекмәләрен формалаштыру.
4 нче ялгышу. «Белем бирүнең сыйфаты төшә, фәнгә кызыксыну түбән дәрәҗәдә».
Ә Бөтенроссия укучылар олимпиадасында 8 миллион катнашучы (узган ел белән чагыштырганда 1 миллионга күбрәк)? Ә халыкара олимпиадаларда 37 медаль (26 алтын!). Россия тотрыклы рәвештә табигый-фәнни предметлар буенча дөньяның топ-3легендә.
Санап үтелгәннәрнең барысы да аерым адымнар түгел, хәзер эшләнә торган мәгарифне үстерү стратегиясендә беркетелә торган бердәм юл. Әйе, урыннарда вакыт һәм эзлекле төстә тормышка ашыру кирәк. Әйе, укытучыларның хезмәт хакы һәм йөкләнеш мәсьәләләрендә кыенлыклар һәм бу Хезмәт министрлыгы белән берлектә хәл ителә. Бердәм белем бирү киңлеген булдыру – ул үткәнгә кайту түгел, киләчәкне белем, күнекмәләр, дәвамчанлык һәм гражданлык җаваплылыгының ныклы фундаментында төзү.
Чыганакка сылтама: https://mon.tatar.ru/index.htm/news/2432114.htm